Ғозибеки Тархон
 | |
| Таърихи таваллуд: | 1588 |
| Зодгоҳ: | |
| Таърихи даргузашт: | 13 апрел 1612 |
| Маҳалли даргузашт: | |
| Навъи фаъолият: | шоир |
Ғозибеки Тархон (форсӣ: غازیبیک ترخان; 1588, Татта[d], Синд — 13 апрел 1612, Қандаҳор, вилояти Қандаҳор) — шоири форсизабони Ҳиндустон ва аз ҳокимони дарбори Темуриёни Ҳинд.
Зиндагинома[вироиш | вироиши манбаъ]
Падараш − Мирзо Ҷонибеки Тархон яке аз наздикони Ҷалолуддин Муҳаммади Акбар (1556−1605) ва ҳукмрони Синд буд. Пас аз фавти падараш (1599) бо фармони Акбар зимоми қудратро дар Синд ба зимма гирифт. Дар фурсати кӯтоҳ, бо вуҷуди ҷавон буданаш, шӯришу туғёни мухолифони дохилии Синдро фурӯ нишонд ва онҳоро маҷбур намуд, ки ба ҳукумати марказӣ, ба Акбар итоат намоянд. Ӯ муддате дар Агра дар хидмати Акбар буд. Пас аз фавти Акбар ба Тата (Синд) баргашт ва дар аҳди Ҷаҳонгир-подшоҳ (1605−27) илова бар Тата (Синд) ҳукумати вилоятҳои Мултон ва Қандаҳор низ ба уҳдаи ӯ вогузошта шуд. Дар синни 25-солагӣ дар Қандаҳор вафот кардааст (1612). Мувофиқи маълумоти тазкираи «Мақолоту-ш-шуаро» Баҳоихон валади Хусравхон ба дасти ғуломаш − Абдуллатиф ба қавле хафа шудааст ва ба ривояти дигар ӯро заҳр дода куштаанд. Ғозибеки Тархон дар шоирӣ низ маҳорати баланд дошт ва Виқорӣ тахаллус мекард. Аз ӯ девоне иборат аз панҷ ҳазор байт то замони мо расидааст. «Соқинома»-и ӯ, дар васфи соқӣ, шиша ва шароб машҳур аст. Дар тазкираи «Майхона» 88 байт аз он намуна оварда шудааст. Нусхаи қаламии «Куллиёт»-и ӯ дар Китобхонаи Ромпур маҳфуз аст, ки нокомил буда, маснавии «Соқинома» ва ғазалиёти ӯро фарогир аст. Илми риёзӣ ва нуҷумро хуб медонист. Мусиқидон буд. Дафу дойра ва танбӯрро хуб менавохтааст. Муаллифи тазкираи «Мақолоту-ш-шуаро» Қонеи Татавӣ «дар нағма шинохтан ва танбӯра навохтан беназир» будани ӯро таъкид намуда, рубоии Мулло Муршидро, ки дар васфаш гуфтааст, санад овардааст:
Гар нағмаи созат ба сукун меояд,
Рамзест, бигӯямат, ки чун меояд.
Азбаски ба гирди захмаат мегардад,
Печида зи танбӯр бурун меояд.
Ба ташвиқу ҳимояти аҳли илму адаб ва ҳунар ҳиммат гумошта, иддаи зиёде аз ҳунармандону донишмандон ва суханварони забардасти замонро гирди худ ҷамъ намуд. Толиби Омулӣ пеш аз ба хидмати Ҷаҳонгир-подшоҳ расида, унвони «маликушшуароӣ» дарёфтанаш дар Қандаҳор зери ҳимояту таваҷҷуҳи хосси ӯ қарор ёфта буд. Мулло Муршиди Буруҷирдӣ, Мулло Аҳсани Гелонӣ, Имодуддин Маҳмуди Асадободӣ, Мир Неъматуллоҳи Васлии Шерозӣ, Фағфури Гелонӣ, Шайдои Исфаҳонӣ, Маҳвии Ардабилӣ, Сурурии Яздӣ, Мулло Асади Қиссахон ва ғ. муддате дар хидмати ӯ будаанд. Намунае аз ашъори Ғозибеки Тархон:
Оби ҳайвон чашмаи нӯши шумо,
Дурри хубӣ дар буногӯши шумо.
Ояти хубӣ магар нозил шуда
Дар баёни лаъли хомӯши шумо.
Аз «Соқинома»-и ӯст:
Ба боғ ар фитад акс аз рӯи ёр,
Шавад нӯки ҳар хор рашки баҳор.
В-агар бар фалак чеҳра тобон кунад,
Хур аз шарми ӯ чеҳра пинҳон кунад.
Ба об ар бишӯяд ду зулфи сиёҳ,
Ба таъсир сунбул шавад ҳар гиёҳ.
В-агар сӯи майхона тозон шавад,
Май аз чодари шиша урён шавад.
Аз он май, ки ҷон аксе аз нури ӯст,
Адиби хирад пок дастури ӯст.
Мае к-ӯ чу дар ҷом гардон шавад,
Чароғи дили майпарастон шавад.
Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]
Адабиёт[вироиш | вироиши манбаъ]
- Ғозибеки Тархон / З. Fаффорова // Ғ — Дироя. — Д. : СИЭМТ, 2016. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 5). — ISBN 978-99947-33-67-5.